"ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΝΗ", γράφει η Κατερίνα Κοφινά

"ΣΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΝΗ"

"Με την νέα μου στήλη στους ΒΙΒΛΙΩΝ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ την Κινηματογραφική Δίνη θα προσπαθήσω να σας γράφω για ταινίες παλιές και νέες για σειρές και για αφιερώματα."

Κατερίνα Κοφινά

ΦΡΙΤΣ ΛΑΝΓΚ

Ο ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΤΗΣ ΜΑΓΟΣ ΤΩΝ ΕΙΚΟΝΩΝ

Ο Φρίτς Λάνγκ γεννήθηκε στη Βιέννη στις 5 Δεκεμβρίου του 1890 και πέθανε στο Λος Άντζελες το 1976. Ακολούθησε σπουδές πολιτικού μηχανικού , αλλά τις άφησε για να ασχοληθεί με την ζωγραφική. Άρχισε να κάνει την ζωή του τυχοδιώκτη και ταξίδεψε σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Κατέληξε στο Παρίσι και εκεί για να βγάλει τα προς το ζην , ζωγράφιζε και πουλούσε καρτ ποστάλ. Εκεί ενδιαφέρθηκε για τον κινηματογράφο. Κατατάχτηκε στον Αυστριακό στρατό όταν ξέσπασε ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος  όταν πληγώθηκε έφυγε με τον βαθμό του υπολοχαγού. Στο νοσοκομείο όπου έμεινε για να αναρρώσει έγραψε δυο σενάρια. Τα : <<Γάμος στην λέσχη των εκκεντρικών>> και <<Η Χίλντε Βάρεν και ο θάνατος>>. Αυτά τα πούλησε στον Τζον Μέι , που ήταν γνωστός παραγωγός και σκηνοθέτης στο Βερολίνο. Δυστυχώς όμως όταν γυρίστηκε ταινία το πρώτο του σενάριο δεν μπήκε το όνομα του σαν σεναριογράφος. Τότε αποφάσισε να γίνει ο ίδιος σκηνοθέτης  και όταν ο παραγωγός Έριχ Πόμερ τον κάλεσε στο Βερολίνο , να δουλέψει ως σεναριογράφος στην εταιρία Decla ο Λάνγκ δέχτηκε και μετά ξεκίνησε να σκηνοθετεί. Η πρώτη του επιτυχία ήρθε με την ταινία <<Οι αράχνες>> του 1919. το φιλμ είχε  μεγάλη ανταπόκριση και γύρισε μια δεύτερη συνέχεια <<Το πλοίο με τα διαμάντια>> που βγήκε το 1920. Όταν τελείωσε ο Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος , ο Γερμανικός λαός κατακλείστηκε από ένα κύμα ηττοπάθειας. Η οικονομία εξανεμίστηκε και οι ναζιστές ξεκινούσαν σιγά –σιγά την δράση τους. Σε αυτό λοιπόν το αβέβαιο πολιτικό κλίμα άνθισε το κίνημα του εξπρεσιονισμού σε όλες τις καλλιτεχνικές βαθμίδες. Ο κινηματογράφος δεν μπορούσε να μην ακολουθήσει. Έτσι με τον ασπρόμαυρο φωτισμό  , τα ντεκόρ και την σκηνογραφία που δείχνει το άτομο να εξαρτάται από την μοίρα , μιας και είναι ένα άβουλο πλάσμα , θα κυριαρχήσουν οι δαιμονικές φιγούρες του <<Νοσφεράτου>> , του <<Καλιγκάρι>>  , του <<Γκόλεμ>>. Το 1921 ο Λάνγκ θα γυρίσει τον <<Κουρασμένο θάνατο>>. Με αυτήν θα καθιερωθεί σαν κορυφαίος σκηνοθέτης του Γερμανικού κινηματογράφου. Σε αυτό το φιλμ μια γυναίκα προσπαθεί να πάρει από τα χέρια του χάρου τον άντρα της. 

Το 1922 γυρίζει το <<Μαμπούζε ο παίχτης>>. Ο Δόκτορας Μαμπούζε είναι μια εξέχουσα μορφή του εγκλήματος και χρησιμοποιεί τον υπνωτισμό στα θύματα του. Το 1924 κάνει τους <<Νιμπελούνκεν>> που το θέμα τους το βρήκε στη Γερμανική μυθολογία. Η πιο γοητευτική όμως ταινία εκείνης της περιόδου  είναι η <<Μητρόπολης>> του 1926. Το φουτουριστικό ντεκόρ της , με τους ουρανοξύστες και τα εναέρια τρένα , έχουν εμπνεύσει μεταγενέστερες ταινίες. (Μπλέιντ Ράνερς). Στην ταινία αυτή ο Λάνγκ θα μας γνωρίσει μια πόλη του 21^ο αιώνα. Εκεί μια κοινωνία πλούσιων ζει έχοντας εργάτες να δουλεύουν σαν σκλάβοι σε ένα χώρο κάτω από το έδαφος. Ένας επιστήμονας θα κατασκευάσει μια γυναίκα ρομπότ η οποία στην συνέχεια θα οδηγήσει τους εργάτες σε εξέγερση. 

Η ταινία γυρίστηκε στα στούντιο Ufa από τα μεγαλύτερα τότε της Ευρώπης. Μετά από αυτό το φιλμ που παραμένει ακόμα και σήμερα από τα πιο γνωστά του σκηνοθέτη , εκείνος το 1929 θα γυρίσει την <<Γυναίκα στο φεγγάρι>> την τελευταία ταινία της βουβής περιόδου. Το 1931 η πρώτη ομιλούσα ταινία του Λάνγκ είναι φυσικά το <<Μ>> (Ο δράκος του Ντίσελντορφ). Το σενάριο είναι παρμένο από έναν αληθινό Serial Killer  που έδρασε στο Ντίσελντορφ και σκότωνε μικρά κορίτσια. Η αστυνομία τον καταδιώκει , αλλά δεν μπορεί να τον βρει και κατά συνέπεια δεν μπορεί να προστατέψει τους πολίτες. Αυτό όμως που δεν καταφέρνει η αστυνομία το πράττει η κοινωνία του υπόκοσμου , που βρίσκει τον δολοφόνο και τον περνά λαϊκό δικαστήριο. Ο Λάνγκ εδώ κινηματογραφεί το κοινωνικό και πολιτικό κλίμα της εποχής (οι ναζί έχουν ξεκινήσει την δράση τους) Τα εγκλήματα που κάνει ο δολοφόνος είναι τόσο αποτρόπαια όσο και οι ρατσιστικές θεωρίες του Χίτλερ. Το 1932 ο Λάνγκ θα γυρίσει ακόμα μια συνέχεια με τον Δόκτορα Μαμπούζε την <<Διαθήκη του Δόκτορα Μαμπούζε>> η οποία και έδειχνε τα αντιρατσιστικά πιστεύω του. Ο Γκέμπελς όμως , υπουργός τότε προπαγάνδας απαγόρευσε την προβολή της ταινίας και έτσι ο Λάνγκ εγκαταλείπει την Γερμανία και πηγαίνει στο Παρίσι και από εκεί στην Αμερική καλεσμένος από τον παραγωγό Ντέιβιντ Ο’ Σέλζνικ που θα του προτείνει συμβόλαιο στην MGM. 

Η ταινία <<Νέμεσις>> θα γυριστεί το 1936 και θεωρείται μια από τις καλλίτερες της Αμερικάνικης περιόδου του. Σε αυτό το φιλμ ο Τζο Γουίλσον (Σπένσερ Τρέισι)  συλλαμβάνεται άδικα σε μια κωμόπολη και οι κάτοικοι βάζουν φωτιά στο κελί του με σκοπό να τον λιντσάρουν. Αυτό που ήθελε ο Λάνγκ να δείξει ήταν το γεγονός πως ένας ήσυχος άνθρωπος περνά στην αντίπερα όχθη. Αν και κυνηγημένος άδικα το μίσος του για αυτούς που τον καταδιώκουν φουντώνει με συνέπεια στο τέλος να φαντάζει ίδιος με τους διώκτες του. Θαυμάσια ταινία με έναν ακόμα καλλίτερο Σπένσερ Τρέισι. Όμως και η επόμενη ταινία του Λάνγκ είναι εξίσου σημαντική. 

Το <<Έχω δικαίωμα να ζήσω>> του 1937. Ο Έντι Τέιλορ (Χέντρι Φόντα )  καταδικάζεται σε θάνατο για ένα έγκλημα που δεν έκανε. Θα αποδειχτεί η αθωότητα του , αλλά εκείνος δραπετεύει αφού σκοτώσει τον παπά της φυλακής. Εδώ ο ήρωας είναι έρμαιο  της μοίρας του. Το πεπρωμένο του είναι ο θάνατος. Η κοινωνία τον καταδικάζει στην αρχή , τον δικαιώνει μετά για να τον αφήσει στο τέλος να καταστραφεί. Ανάμεσα στα 1941 και 1946 ο Λάνγκ γυρίζει την <<Γυναίκα της βιτρίνας>> του 1944 και την <<Σκύλα>> του 1945. Δυο υπέροχες ταινίες που έχουν κοινό θέμα και τους ίδιους πρωταγωνιστές.(Έντουαρντ Ρόμπινσον –Τζόαν Μπένετ). Το 1948 κάνει την ταινία <<Το μυστικό πίσω από την πόρτα>> το οποίο μοιάζει αρκετά με την <<Ρεβέκκα>> του Χίτσκοκ. Μια πλούσια γυναίκα (Τζόαν Μπένετ) παντρεύεται έναν άντρα (Μάικλ Ρεντγκρέιβ), χωρίς να γνωρίζει το παρελθόν του. Όταν πηγαίνει να ζήσει στο σπίτι του , ανακαλύπτει πως η πρώιν του  γυναίκα έχει πεθάνει κάτω από περίεργες συνθήκες. Το 1953 θα γυρίσει τα φιλμ Νουάρ <<Γαλάζια Γαρδένια>>  και η <<Μεγάλη κάψα>>. 

Το 1954 θα γυρίσει το <<Ανθρώπινο κτήνος>> του Ζολά , το Moon fleet το 1955 , το <<Ενώ η πόλη κοιμάται>>  και <<Τα ίχνη ήταν ψεύτικα>> το 1956. το 1957 θα επιστρέψει στην Γερμανία  όπου γύρισε το τρίτο  ριμέικ της ιστορικής ταινίας <<Ο τίγρης της Βεγγάλης>>. 

Ητελευταία του εμφάνιση ήταν στην ταινία <<Περιφρόνηση>> του Ζαν –Λικ Γκοντάρ που έπαιξε τον εαυτό του.

Ο Λάνγκ υπήρξε πεσιμιστής και για αυτό οι ταινίες του ξεχωρίζουν με την επιβλητική αρχιτεκτονική τους. 

Οι ήρωες του είναι αδύναμα πιόνια της μοίρας και δεν μπορούν να ξεφύγουν από το πεπρωμένο τους. Ο Γερμανικός εξπρεσιονισμός στο πρόσωπο του Λάνγκ βρήκε τον ιδανικότερο εκφραστή του.

              

                                    ΚΑΤΕΡΙΝΑ. Π. ΚΟΦΙΝΑ.     

Λίγα λόγια για την συγγραφέα

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΦΙΝΑ.