ΦΟΙΝΙΚΑΣ

"Η ιστορία πίσω από το βιβλίο.." 

"ΦΟΙΝΙΚΑΣ"

Συγγραφέας: Χ.Α Χωμενίδης

Εκδόσεις Πατάκη

Ο θυελλώδης έρωτας του Άγγελου Σικελιανού και της Εύα Πάλμερ

Το ζευγάρι που τάφηκε στους Δελφούς. Άγγελος Σικελιανός- Εύα Πάλμερ, λάτρεψαν ο ένας τον άλλον και την αρχαία Ελλάδα. Πικράθηκαν από την αποτυχία και χώρισαν, αλλά τους ένωσε ο θάνατος... 

Άγγελος Σικελιανός. Λευκαδίτης ποιητής, έντονα λυρικός. Στενός φίλος με τον Καζαντζάκη. Μελετητής της αρχαίας ιστοριογραφίας και οραματιστής ενός οικουμενικού ιδεώδους, βασισμένο στη Δελφική Ιδέα.

 Εύα Πάλμερ, γεννημένη στην Αμερική, από νωρίς συναντήθηκε με εξαίρετα λογοτεχνικά μυαλά της εποχής, μεταξύ των οποίων και ο Όσκαρ Ουάιλντ.
Σπούδασε αρχαιολογία και χορογραφία σε Αμερική και Παρίσι. Το 1906 ο Άγγελος Σικελιανός γνώρισε για πρώτη φορά την Εύα Πάλμερ.
 Έναν χρόνο αργότερα, παντρεύτηκαν στην Αμερική. Ο Άγγελος και η Εύα απέκτησαν ένα γιο, χώρισαν και κατάφεραν να φέρουν εις πέρας το μεγαλεπήβολο όνειρο του ποιητή, τις Δελφικές Γιορτές. 

«Στον Άγγελο αγαπάω…»

 «Στον Άγγελο αγαπάω τη χώρα του, το λαό του, τη γλώσσα του, και πιο πολύ τα όνειρά του. Η τιμωρία μου είναι πως δεν τον αγαπώ. Η δικιά του τιμωρία είναι πως του είπα ψέματα, και πως του είπα ότι νοιάζομαι περισσότερο γι’ αυτόν παρά για σένα[…] Κράτησέ με τώρα αν μ’ αγαπάς όπως εγώ σε κρατώ, φύλαξε τα γράμματά μου, που τα’ αγαπώ πάνω από όλα, φρόντισε τον εαυτό σου και πίστεψε πως η αγάπη για την οποία σου έγραψα ήσουν εσύ…» 

Με αυτό το γράμμα, η Εύα Πάλμερ ενημέρωσε την κατά χρόνια στενή φίλη και ερωμένη της, Νάταλι Μπάρνεϊ, ότι θα παντρευτεί τον Άγγελο Σικελιανό και θα μετακομίσει μόνιμα στην Ελλάδα. Τον Αύγουστο του 1906 η Εύα Πάλμερ επισκέφτηκε για πρώτη φορά την Αθήνα, έχοντας στο πλευρό της τον Ρεϊμόνδο Ντάνκαν, τον οποίο είχε γνωρίσει κατά τη διαμονή της στο Παρίσι. Μαζί της ήταν και η Πηνελόπη Σικελιανού, σύζυγος του Ρεϊμόνδου και αδερφή του Άγγελου. Η Εύα, παρά τα όσα έγραψε στην ερωμένη της, γοητεύτηκε βαθύτατα από τον ποιητή Άγγελο και τον αρχαίο ελληνικό τρόπο ζωής που φαίνεται πως μοιράζονταν η Πηνελόπη με τον αδερφό της. Αλλά και ο ποιητής ερωτεύτηκε παράφορα την παράξενη όμορφη γυναίκα που ήταν δέκα χρόνια μεγαλύτερή του. 

Δεκατρείς μήνες αργότερα, στις 9 Σεπτεμβρίου του 1907, τελέστηκε ο γάμος του ζευγαριού στο Μέιν της Αμερικής.... 

Η Εύα Πάλμερ. Archives of Vivette
 Tsarlamba-Kaklamani/Wikimedia Commons... 

Όσο ο Άγγελος ασχολιόταν με την ποιητική του συλλογή, έχοντας ήδη εκδώσει τον περίφημο «Αλαφροΐσκιωτο», η Εύα θα αναπτύξει τις δικές της φιλίες και δραστηριότητες στην Ελλάδα. 
Η Πηνελόπη της είχε μάθει πώς να υφαίνει στον αργαλειό και αρχικά η Εύα έραβε τα δικά της ρούχα, που έμοιαζαν με αρχαιοελληνικούς μανδύες
. Παράλληλα, σπούδασε βυζαντινή μουσική πλάι στον εξαιρετικό δάσκαλο Κωνσταντίνο Ψάχο και χρηματοδότησε την κατασκευή του Παναρμόνιου, ενός μουσικού οργάνου σαν το πιάνο, που ήταν ιδέα του δασκάλου της.
 Μάλιστα, υπήρξε και η πρώτη γυναίκα που δίδαξε εκκλησιαστική μουσική στην πρώτη τάξη του Ωδείου, με άδεια που της έδωσε το 1919 ο Πατριάρχης. 
Η Εύα ήταν ήδη μυημένη στην τέχνη και τη φιλοσοφία από τα παιδικά της χρόνια στην Αμερική. Ο πατέρας της είχε ιδρύσει μια λέσχη και καλούσε στο σπίτι τους εξέχουσες προσωπικότητες  της διανόησης. Η Εύα άρχισε να μελετά εντατικά τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τους προσωκρατικούς φιλοσόφους, όπως είχε κάνει και ο Σικελιανός από την εφηβεία του. Το 1924 αποφάσισε να αφιερωθεί στο όνειρο του άνδρα της για την αναγέννηση των «Δελφικών Εορτών».



 Οι «Δελφικές Γιορτές»,η οικονομική καταστροφή και ο χωρισμός του ζευγαριού 

Το 1927 ανέβηκε η αρχαία τραγωδία «Προμηθέας Δεσμώτης» και το 1930 οι «Ικέτιδες» του Αισχύλου, στο πλαίσιο των «Δελφικών Εορτών» του Άγγελου Σικελιανού. 
Επηρεασμένος από τη μελέτη του έργου αρχαίων ποιητών, κυρίως του Πινδάρου και του Ομήρου, αλλά και Πυθαγόρειων και λυρικών ποιητών θέλησε να αναβιώσει το αρχαιοελληνικό πνεύμα. 
Με βάση την αρχαία Ελλάδα και πνευματικό κέντρο τους Δελφούς, ο Σικελιανός επιθυμούσε να πραγματοποιήσει μια σύγχρονη παράδοση, η οποία θα αποσκοπούσε στην ενότητα και την ειρήνη όλων των λαών.
 Μια πανανθρώπινη, οικουμενική πνευματική επικοινωνία που θα επισκίαζε όλα τα σύνορα και τις διεθνείς αγκυλώσεις και προκαταλήψεις...

Αφίσα των Δελφικών Εορτών/
Wikimedia Commons ... 

Η «Δελφική Ιδέα» του Σικελιανού θα εκφραζόταν μόνο μέσα από τις «Δελφικές Γιορτές». Στο όραμα του Άγγελου υπήρχε χώρος και για τη «Δελφική Ένωση», όπου κυρίαρχος στόχος ήταν η ένωση όλων των λαών, αλλά και το «Δελφικό Πανεπιστήμιο», όπου θα έκανε γνωστές και θα συνέδεε όλες τις παραδόσεις των χωρών. Χωρίς βέβαια καμία κρατική παρέμβαση και χρηματοδότηση, έγιναν πραγματικότητα μόνο οι αρχαίες παραστάσεις με την οικονομική βοήθεια της Εύας. Η Εύα είχε κληρονομήσει ένα μεγάλο ποσό από τον πατέρα της και καθώς ήταν αφιερωμένη «ψυχή τε και σώματι» στην ιδέα του συζύγου της, χρηματοδότησε ολόκληρη την προσπάθεια. Η Εύα ανέλαβε την σκηνοθεσία, τη διδασκαλία της μουσικής, τη χορογραφία, τα κοστούμια, αλλά και τη διεκπεραίωση του τεράστιου γραφειοκρατικού έργου. Μπορεί οι δύο παραστάσεις στο Αρχαίο Ελληνικό Θέατρο να καθιέρωσαν το ανέβασμα αρχαίων τραγωδιών και θεατρικών έργων στην Ελλάδα, ωστόσο το πόνημα δυστυχώς δεν βρήκε μεγάλη απήχηση. Χωρίς τη στήριξη του κράτους, οι «Δελφικές Εορτές» δεν είχαν επιτυχία. Ο Άγγελος, πικραμένος εν μέρει έριξε το άδικο στην Εύα, λέγοντας πως μια γυναικεία σκηνοθεσία παραξένεψε και προβλημάτισε το κοινό. Η Εύα από την άλλη, απογοητευμένη και σχεδόν χρεοκοπημένη, αποφάσισε να εγκαταλείψει την προσπάθεια. Άφησε όμως και τον Άγγελο που την απατούσε. Η Εύα επέστρεψε στην Αμερική. Ο Σικελιανός παντρεύτηκε την Άννα Καραμάνη και οι τρεις τους διατήρησαν μια φιλική σχέση.... 

Στιγμιότυπα από τις δεύτερες Δελφικές Γιορτές/ Εφημερίδα «Σκριπ»,  16/5/1930 ... 

Η Πάλμερ συνέχισε να στηρίζει τον Σικελιανό 

Άγγελος Σικελιανός/Wikimedia Commons ... 

Η Πάλμερ επιστρέφοντας στην Αμερική, αρχικά αναζήτησε χρηματοδότες για τη συνέχιση των «Δελφικών Εορτών». Παράλληλα, μέσα από διαλέξεις και άρθρα προωθούσε τη Δελφική Ιδέα. Η απήχηση δεν ήταν η αναμενόμενη. 

Άγγελος Σικελιανός/Wikimedia Commons Κατά τη διάρκεια της Κατοχής κι ενώ ο Σικελιανός γινόταν εθνικός ήρωας διαβάζοντας στην κηδεία του Κωστή Παλαμά επαναστατικούς στίχους, η Εύα από την Αμερική αναζητούσε οικονομική βοήθεια για την Ελλάδα και στήριζε οικονομικά τον Άγγελο και τη γυναίκα του!
 Τρία χρόνια αργότερα, η Πάλμερ με τον Χένρι Μίλερ υποστήριξαν την υποψηφιότητα του Σικελιανού για το Βραβείο Νόμπελ. 

Το 1950 ο Άγγελος κατάφερε να αποσπάσει χρηματική επιχορήγηση για την αναβίωση των «Δελφικών Εορτών» και η Εύα ετοιμάστηκε να ταξιδέψει στην Ελλάδα. Μάταια.
 Δεν της εξέδιδαν διαβατήριο.
 Ήρθε στην Ελλάδα το 1952, ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Σικελιανού. 

Στις 4 Ιουνίου του 1952, η Πάλμερ υπέστη καρδιακή προσβολή ενώ παρακολουθούσε στους Δελφούς τον «Προμηθέα Δεσμώτη». 

Σε ηλικία 78 χρόνων, τάφηκε δίπλα στον Άγγελο Σικελιανό στους Δελφούς, ο οποίος είχε πεθάνει ένα χρόνο νωρίτερα, στις 19 Ιουνίου 1951.... 

Το σπίτι που έζησε με την Εύα Πάλμερ που λάτρεψε

Δώδεκα ονειρεμένα χρόνια έζησε σε αυτό το περίεργο σπίτι που κτίστηκε με την έμπνευση του ο Άγγελος Σικελιανός & η Εύα Πάλμερ.

Η διώροφη μονοκατοικία που βρίσκεται στην περιοχή Συκιά της Κορινθίας είναι επιβλητική.

Όπως άλλωστε ήταν η παρουσία του ιδιοκτήτη, Άγγελου Σικελιανού, που εκεί έζησε μια σημαντική περίοδο της ζωής του μαζί με την πρώτη του γυναίκα, Εύα Πάλμερ, και το μοναχογιό τους, Γλαύκο.

Σε αυτή τη μονοκατοικία υποδεχόταν τους προσωπικούς του φίλους, κορυφαίες προσωπικότητες της νεοελληνικής διανόησης: τον Νίκο Καζαντζάκη, τον Κώστα Καρυωτάκη, τον Γιάννη Τσαρούχη, τον Κωστή Παλαμά- εκεί συνέλαβαν την ιδέα των «δελφικών εορτών».

Η Εύα Πάλμερ

Αύγουστος 1906, στους πρόποδες του Υμηττού: Ο νεαρός ποιητής Άγγελος Σικελιανός γνωρίζει την εύπορη Αμερικανίδα Εύα Πάλμερ στο –ιδιόρρυθμο– σπίτι όπου διαμένει η αδελφή του με το σύζυγό της. Ο έρωτάς τους είναι κεραυνοβόλος, αφού η Εύα γοητεύεται από το ατίθασο και δημιουργικό πνεύμα του. Τον επόμενο κιόλας χρόνο, τελείται ο γάμος τους στο Μέιν των ΗΠΑ και επιστρέφουν στην Αθήνα όπου αναζητούν τον τρόπο με τον οποίο ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός θα μπορούσε να αναβιώσει στη «μοντέρνα εποχή» που θεωρούν πως έρχεται.

Έπειτα από μια βόλτα στην περιοχή της Συκιάς, το ζευγάρι μαγεύεται από το οικόπεδο που είχε προνομιακή θέση και θέα στο απέραντο γαλάζιο του Κορινθιακού Κόλπου. Το όνειρο του ποιητή γίνεται, καθώς η σύζυγός του («Ιβάκι», όπως την αποκαλούσε μέσα από την προσωπική τους αλληλογραφία) είχε την οικονομική άνεση να αγοράσει το οικόπεδο. Εξάλλου, η Εύα χρηματοδοτούσε καθετί που επιθυμούσε ο μεγάλος ποιητής.

Η κατασκευή ξεκίνησε το 1914 και ολοκληρώθηκε τέσσερα χρόνια αργότερα. Η αρχιτεκτονική της μονοκατοικίας που σχεδίασε ο ίδιος ακολουθούσε πιστά τον τρόπο σκέψης του, συγκεντρωμένες διαφορετικές νοοτροπίες. Οι κίονες αναφέρονται στην αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική, τα παράθυρα είναι στοιχεία της βυζαντινής κουλτούρας, ενώ τα μπαλκόνια αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισμα της ενετικής νοοτροπίας.

Το 1909 ήταν η χρονιά του. Ο λογοτέχνης έχαιρε της εκτίμησης των πνευματικών κύκλων της Αθήνας από την έκδοση της πρώτης του ποιητικής συλλογής, «Αλαφροΐσκιωτος», ενώ ταυτόχρονα υποδέχεται με την Εύα το γιο τους, Γλαύκο. Η οικογένεια επισκέπτεται όλο και πυκνότερα την περιοχή. Μάλιστα, στην τοπική κοινωνία σχολιάζεται ποικιλοτρόπως η στάση ζωής και η συμπεριφορά του ποιητή, καθώς τη θεωρούν ιδιόρρυθμη και ιδιαίτερα αλλόκοτη.

Κατά την περίοδο της διαμονής του στη Συκιά, ο Άγγελος Σικελιανός περνούσε πολλές ώρες στη βεράντα του ορόφου όπου βρισκόταν το δωμάτιο και το γραφείο του. Μάλιστα, στη βεράντα υπάρχουν πολλές εσοχές – αγαπημένα του σημεία καθώς καθόταν κι έγραφε τα ποιήματα του. Επιπλέον, τον ευχαριστούσε να περνάει κάποιες ώρες της ημέρας του στο παγκάκι που βρίσκεται μέχρι και σήμερα κάτω από ένα μεγάλο πεύκο.

Η αρχή του τέλους ήταν το 1930, όταν, λόγω των σοβαρών οικονομικών προβλημάτων που αντιμετώπιζε το ζευγάρι, το οίκημα βγήκε σε πλειστηριασμό και πέρασε στην ιδιοκτησία του Μαντζούφα, καθηγητή της Οικονομικής Σχολής Αθηνών και γαμπρό του Ιωάννη Μεταξά.

Η μονοκατοικία που σχεδίασε και έζησε ένας υπέρμαχος της συναδέλφωσης των λαών μετατράπηκε κατά τη διάρκεια της Κατοχής σε αρχηγείο των Ιταλών και των Γερμανών, ενώ ο εμφύλιος το βρήκε στα χέρια των ανταρτών. Λίγα χρόνια αργότερα, το οίκημα πέρασε στα χέρια των Σπύρου και Χαράλαμπου Τυπάλδου, οι οποίοι το εντάσσουν στην επιχείρηση με τις τουριστικές εγκαταστάσεις που είχαν ιδρύσει στην περιοχή του Ξυλόκαστρου.

Σήμερα η επιβλητική οικία του Σικελιανού (βρίσκεται μέσα στο ξενοδοχειακό συγκρότημα Sikeon) έχει επισκευαστεί. Οι δύο κεντρικοί χώροι είναι ανοιχτοί για τους επισκέπτες, οι οποίοι μπορούν να περάσουν μερικές ώρες διαβάζοντας βιβλία του ποιητή ή βλέποντας ταινίες, ενώ στα άμεσα σχέδια των ιδιοκτητών είναι να δημιουργήσουν δύο νέες βιβλιοθήκες και να γίνει επισκέψιμος ο όροφος που ζούσε ο σημαντικός ποιητής. Το σπίτι του Άγγελου Σικελιανού είναι ανοιχτό για το κοινό, χωρίς να πληρώνει κάποιο αντίτιμο, καθώς η οικογένεια Τυπάλδου επιθυμεί να δώσει την ευκαιρία σε κάθε επισκέπτη να δει και να αφουγκραστεί από κοντά το μέρος όπου γράφτηκε ένα σπουδαίο κομμάτι του ελληνικού πολιτισμού.

Πηγές: Η μηχανή του χρόνου, The toc, βικιπαίδεια
Φωτογραφίες: People, Sikyon Resort & Spa

"ΦΟΙΝΙΚΑΣ"

Συγγραφέας: Χ.Α Χωμενίδης

Εκδόσεις Πατάκη

Εµπνευσµένος από τον έρωτα της Εύας Πάλµερ και του Άγγελου Σικελιανού —µα όχι προσηλωµένος στα αληθινά γεγονότα— ο Φοίνικας είναι το πιο φιλόδοξο έργο του Χωµενίδη.

Καλύπτει εβδοµήντα σχεδόν χρόνια, από το 1860 έως το 1927. Κινείται από τα βοσκοτόπια της Πάρνηθας µέχρι τη Νέα Υόρκη των αρχών του 20ού αιώνα κι από το «µαύρο 1897» ίσαµε τους Βαλκανικούς Πολέµους, τη Μικρασιατική Καταστροφή, τη µεσοπολεµική Αθήνα, το Πήλιο, τους Δελφούς… Ένα πλήθος ιστορικών προσώπων —ή µυθιστορηµατικών αντανακλάσεών τους— παρελαύνει στις σελίδες του. Από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον Κωστή Παλαµά, την Κυβέλη έως τον Κώστα Κα­ρυωτάκη, τον λαϊκό ζωγράφο Θεόφιλο, τον Μάρκο Βαµβακάρη…

Κυρίως όµως ο Φοίνικας δεν αφήνει ανέγγιχτο κανένα από τα µεγάλα, τα διαχρονικά ζητήµατα. Την καταγωγή και την ταυτότητα του καθενός, τον έρωτα, τη γονεϊκότητα, τις ολισθηρές στροφές του βίου, την πίστη και την προδοσία, την αγωνία για ένα νόηµα που θα υπερβαίνει τον θάνατο.

Ο φοίνικας, το εµβληµατικό πουλί που αιώνια καίγεται από την ίδια τη φωτιά του και αιώνια ξαναγεννιέται από τις στάχτες του, κυριαρχεί —έστω και αθέατος— από την αρχή του µυθιστορήµατος. Και αποθεώνεται στο τέλος του.

Επιμέλεια άρθρου: Καλλιόπη Γιακουμή