"ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ" ΓΡΑΦΕΙ Η MARGARET DALKOUR

Στην πΈνα"  ✒️✒️

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

της MARGARET DALKOUR

ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΚΟΣΜΟΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Τι ακριβώς είναι η αντικειμενική πραγματικότητα για τον καθένα μας ξεχωριστά και που βασίζεται ως «πραγματικό» αυτό που τελικά αντιλαμβάνομαι?
Αυτό που μπορώ να φανταστώ εξαρτάται από αυτό που ήδη γνωρίζω ή που πιστεύω ότι γνωρίζω? Ή είναι  μια τεράστια συλλογή από πεποιθήσεις, αξίες και υποθέσεις που τελικά συνθέτουν μια κοσμοθεωρία? Όπως όλων των άλλων , έτσι και η δική μου κοσμοθεωρία διαμορφώνει το πώς βλέπω τα πάντα.  Από τις πεποιθήσεις μου που αφορούν  το σύμπαν και  το πώς αυτό δημιουργήθηκε μέχρι και το τι συμβαίνει όταν πεθαίνουμε ή το γιατί οι άνθρωποι κάνουν αυτό που κάνουν. Κοσμοθεωρία λοιπόν,  είναι το πράγμα από το οποίο κατασκευάζω μια πραγματικότητα μέσω των βασικών μου πεποιθήσεων τις οποίες δεν χρειάζεται να αμφισβητώ. Σχηματίζει όχι μόνο αυτό που αντιλαμβάνομαι ως πραγματικό, αλλά και το πώς το καταλαβαίνω. Είναι ο τρόπος που εξηγώ τι συμβαίνει γύρω μου και τι δεν συμβαίνει  αλλά ταυτόχρονα και ο τρόπος βάση του οποίου μπορώ να αντιληφθώ πότε δικαιώνομαι και πότε όχι σε μια δεδομένη κατάσταση.

Η κοσμοθεωρία μου, για παράδειγμα, περιλαμβάνει την πεποίθηση ότι η βαρύτητα είναι πραγματική. Έχει διαπιστωθεί από την επιστήμη και επομένως δεν αμφισβητώ την ύπαρξή της. Νομίζω ότι ξέρω πώς λειτουργεί και πώς να ζήσω σε σχέση με αυτό, τόσο πολύ ώστε να μην το σκέφτομαι τις περισσότερες φορές.  Έτσι ώστε  όταν ακούω για κάποιον που πέφτει από μια στέγη, να μην έχω κανένα πρόβλημα να καταλάβω γιατί η πτώση αυτή μπορεί να τραυματίσει πολύ σοβαρά κάποιον ή ακόμα και να αποβεί μοιραία γι’ αυτόν .

Το πρόβλημα γεννιέται  όταν οι κοσμοθεωρίες μας  διαταράσσονται. Τότε είναι που μοιάζει να ξεχύνεται η ίδια η κόλαση μπροστά μας. Κι αυτό επειδή δεν είναι μόνο κάποια ιδέα ή πραγματικό θέμα που τίθεται υπό αμφισβήτηση, αλλά  η αίσθηση της ίδιας της πραγματικότητας. Αρχίζουμε ν’ αναρωτιόμαστε:

« Εάν αυτό δεν είναι αλήθεια, τότε πώς μπορώ να είμαι σίγουρος για οτιδήποτε;»

Φανταστείτε πως θα έμοιαζε αν  ξαφνικά άλλαζε αυτό που αντιλαμβάνομαι ως βαρύτητα. Αναπάντεχα θα έπρεπε να αλλάξουν κι όλες οι πεποιθήσεις μου γύρω από αυτό το θέμα.  Σκεφτείτε πως θα ήταν αν οι άνθρωποι (και τα πάντα που δεν είναι στηριγμένα κάπου) άρχιζαν  να επιπλέουν στον αέρα! Ή… πως θα ήταν αν οι γνωστές διαδρομές  που οδηγούμε καθημερινά  ξαφνικά δεν ήταν  πλέον οι  ίδιες! Αν οι δρόμοι δεν ήταν όπου ήταν πριν κι αν τα σημάδια και τα ονόματα όλων όσων μέχρι εκείνη τη στιγμή νομίζαμε πως αποτελούν την αντικειμενική πραγματικότητα γύρω μας, ξαφνικά είχαν αλλάξει!  Ή … πως θα ήταν αν ένας αγαπημένος μας φίλος μας αποκάλυπτε ξαφνικά ότι ποτέ δεν μας  συμπαθούσε και δε μας νοιαζόταν πραγματικά, όπως εμείς νομίζαμε ότι συνέβαινε. 

Αν το καλοσκεφτούμε, διανύουμε την κάθε μέρα σκεπτόμενοι πως  ξέρουμε  τι είναι τι, πώς γνωρίζουμε  τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν τα πράγματα ή πως έχουμε μια ιδέα που να μας προετοιμάζει κάπως γι’ αυτά που μπορούμε να περιμένουμε τουλάχιστο στο άμεσο μέλλον,  δεδομένων των πράξεών μας. Και μια ξαφνική πρωία, συμβαίνει κάτι αναπάντεχο κι απρόσμενο που  τα γυρίζει όλα ανάποδα. Ξαφνικά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια πραγματικότητα που δεν είμαστε πλέον ικανοί να αντιληφθούμε ή να έχουμε κάποια κρίση για όσα διαδραματίζονται μέσα σ’ αυτή. Έχει καταστραφεί πια ο καταστατικός μας χάρτης. Κι η κοσμοθεωρία μας είναι ο προσωπικός καταστατικός χάρτης του καθενός μας που τον βοηθά να χαρτογραφεί κατά κάποιο τρόπο την επιφάνεια αυτού που αποκαλούμε γενικότερα «ζωή».

Οι κοσμοθεωρίες μας διαμορφώνουν όχι μόνο το πώς βιώνουμε αυτό που υπάρχει μπροστά μας, αλλά και αυτό που δεν μπορούμε να δούμε καθώς και όσα  δεν έχουν ακόμα συμβεί.

Εάν βλέπω τον κόσμο ως επικίνδυνο τόπο, για παράδειγμα, θα αισθανθώ την ανάγκη να προστατευθώ από πράγματα που δεν έχουν συμβεί και ενδεχομένως δεν θα συμβούν ποτέ. Ενώ αν βλέπω τον κόσμο ως σχετικά ένα ασφαλή τόπο για μένα, δεν θα μπω καν σ’ αυτή τη διαδικασία. Για παράδειγμα, όταν ζητείται από τις μητέρες να ονομάσουν τις προφυλάξεις που λαμβάνουν καθημερινά για να εξασφαλίσουν τη φυσική  ασφάλεια των μικρών τους παιδιών στη διάρκεια μιας μέρας, συνήθως παράγουν λίστες των οποίων το μήκος εκπλήσσει πολλούς πατεράδες, των οποίων οι λίστες είναι πολύ μικρότερες εάν δεν είναι εντελώς άδειες, αντανακλώντας μια εντυπωσιακή διαφορά στις κοσμοθεωρίες που έχουν περί φυσικής ασφάλειας και προστασίας των παιδιών τους κατά τη διάρκεια ενός συνηθισμένου εικοσιτετραώρου .

Επειδή οι κοσμοθεωρίες μας, μάς  επιτρέπουν να νιώθουμε σαν να γνωρίζουμε τι είναι πραγματικό από τη μία στιγμή στην άλλη, δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί πιστεύουμε ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτές. Γι 'αυτό, το αντίθετο στις κοσμοθεωρίες μεταξύ των ανθρώπων και το πώς αντιλαμβάνεται ο καθένας απ’ τη μεριά του την αντικειμενική πραγματικότητα μπορεί να προκαλέσει ακραίες αντιδράσεις. Όπως  το να χαρακτηρίσουμε κάποιον ηλίθιο ή και κακό. Για να εξουδετερώσουμε την απειλή, αντλούμε επιχειρήματα από αυτές τις ίδιες κοσμοθεωρίες προκειμένου να κατανοήσουμε τους αντιπάλους μας με τρόπους που αφήνουν τη δική μας κοσμοθεωρία άθικτη, ενώ δυσφημούν και κατατροπώνουν τη δική τους.

Φαίνεται όμως να υπάρχει ένα

γενικό πρότυπο μεταξύ των ανθρώπων και των κοσμοθεωριών τους  που ισχύει και για τις δύο πλευρές οποιουδήποτε επιχειρήματος. 

Έτσι , όταν δεν έχουμε πληροφορίες που είναι σημαντικές για εμάς προκειμένου να υποστηρίξουμε τα επιχειρήματά μας, τείνουμε να τις  δημιουργούμε. Η κοσμοθεωρία μας είναι η κύρια πηγή άντλησης αυτού του υλικού. Δεν μπορούμε πραγματικά να ξέρουμε τι θα συμβεί στη συνέχεια ενός περιστατικού ή μιας κατάστασης, ούτε μπορούμε πραγματικά να γνωρίζουμε γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν ό, τι πιστεύουν ή γιατί  κάνουν ό, τι κάνουν. Δεν μπορούμε να δούμε τις καρδιές και τα μυαλά τους. Αλλά αυτό δεν μας εμποδίζει να ενεργούμε σαν να μπορούσαμε. Σίγουρα δεν ξέρω πως θα αντιδράσει κάποιος που δέχεται ένα μετρίας έντασης χαστούκι αλλά αντιδρώ σα να το γνωρίζω. Άσχετα αν υπάρχουν πολλές πιθανές αντιδράσεις που μπορεί να έχει το άτομο καθώς κι άλλες τόσες που εγώ δεν μπορώ να φανταστώ επειδή προσκρούουν στη δική μου ιδιοσυγκρασία. 

Οπότε ναι, «κτίζουμε» και κατασκευάζουμε την πραγματικότητα έτσι ώστε να μπορούμε να αποφύγουμε το άγχος και τον φόβο που προέρχονται από την αβεβαιότητα και από την ανάγκη μας να αισθανόμαστε πάντα συμπαγές το έδαφος κάτω από τα πόδια μας. Και συνεχίζουμε να το κάνουμε ακόμα κι όταν  «προσποιούμαστε» ότι αυτό που έχουμε δημιουργήσει είναι  στηριγμένο με στιβαρά επιχειρήματα, την ίδια στιγμή που μέσα μας γνωρίζουμε πως κάθε άλλο παρά έτσι έχουν τα πράγματα. Αρκεί μια απλή ματιά για να διαπιστώσουμε αυτή τη συμπεριφορά μας. Αν εξετάσουμε σαν τρίτοι παρατηρητές τα καθημερινά ξεσπάσματα θυμού, φόβου, οργής και δυσπιστίας γύρω από ένα θέμα, μπορούμε να δούμε το αποτέλεσμα. Το οποίο ως επί το πλείστον είναι το εξής: Εγώ έχω δίκιο, εσύ κάνεις λάθος. Εγώ είμαι καλός, εσύ είσαι κακός. Εγώ είμαι φυσιολογικός, εσύ είσαι τρελός. Εγώ είμαι έξυπνος κι εσύ είσαι ηλίθιος .

Κι αυτό θα συνεχιστεί  ακριβώς έτσι, αν δεν σταθούμε αρκετά μακριά για να δούμε τι πραγματικά συμβαίνει. Φυσικά, αυτό δεν είναι κάτι εύκολο και υπάρχουν πολλά πράγματα γύρω απ’ τις κοσμοθεωρίες των άλλων που προσπαθώ να λάβω υπόψη όταν αισθάνομαι ότι αμφισβητείται η δική μου.

Το ότι η αρχή πίσω από τις κοσμοθεωρίες βασίζεται σε κάτι μεγαλύτερο και πέρα από τον εαυτό μας, αυξάνει μόνο την τάση μας όχι μόνο να βιώνουμε διάφορα γεγονότα ως αληθινά, αλλά να μην γνωρίζουμε καν ότι το κάνουμε πίσω από το πρίσμα της προσωπικής μας κοσμοθεωρίας. Κοινώς, αντιλαμβανόμαστε  την πραγματικότητα που απεικονίζεται μπροστά στα μάτια μας φιλτραρισμένη απ’ τα προσωπικά μας δεδομένα και πεποιθήσεις σα να μην είναι μια συγκεκριμένη πιθανή εκδοχή της πραγματικότητας ή της άποψης για την πραγματικότητα, αλλά σα να είναι η ίδια η αντικειμενική πραγματικότητα. Τότε ακριβώς είναι που ωθούμαστε να δούμε εκείνους που κατέχουν μια διαφορετική κοσμοθεωρία από μας σαν να μην ζουν στην πραγματικότητα – και αναπάντεχα τους  χαρακτηρίζουμε μέσα στη συνείδησή μας ως ηλίθιους, βλάκες, τρελούς και ανόητους.

Μ’ άλλα λόγια,  οι κοσμοθεωρίες μας διαμορφώνουν όχι μόνο αυτό που θεωρούμε ότι είναι η πραγματικότητα του κόσμου έξω από μας, αλλά διαμορφώνουν και τη δική μας ταυτότητα, κι ό, τι νομίζουμε ότι είμαστε σε σχέση με όλα αυτά.

Οπότε συμπερασματικά, όταν υιοθετώ μια κοσμοθεωρία που αφήνει περισσότερο χώρο στις κοσμοθεωρίες των άλλων ν’ «αναπνεύσουν» όταν βρίσκονται γύρω απ’ τη δική μου αντί να πολεμούν μαζί της προκειμένου να επιβιώσουν, στην ουσία προσφέρω ένα ύψιστο δώρο στον εαυτό μου. Το οποίο είναι το εξής: Μη καταπνίγοντας τις κοσμοθεωρίες των άλλων, μπορώ να «δω» μέσα από μια μεγαλύτερη κι ευρύτερη γωνία την αντικειμενική πραγματικότητα όντας σίγουρος πως δεν την έχω περιορίσει στο απειροελάχιστο σημείο της δικής μου προσωπικής  αντίληψης γι’ αυτή. Όταν αντιληφθούμε πως είμαστε όλοι μαζί είτε το θέλουμε είτε όχι συνεπιβάτες πάνω στο ίδιο τρένο κι ότι αυτό που συμβαίνει σε μερικούς από μας, στην πραγματικότητα συμβαίνει σε όλους μας, τότε ίσως μπορέσουμε να ισχυριστούμε πως κάποια στιγμή στη ζωή μας κρυφοκοιτάξαμε στιγμιαία μες απ’ την κοσμική κλειδαρότρυπα της αντικειμενικής πραγματικότητας τουλάχιστο όσο αφορά την ύπαρξή μας σαν έννοα όντα…

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΕΔΩ:

MARGARET DALKOUR