"Στην πΈνα" ✒️✒️
"Εκπαίδευση ή παιδεία;"
Γράφει ο Κώστας Μεταλλίδης
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ή ΠΑΙΔΕΙΑ;
Απόσπασμα από την ομιλία του διακεκριμένου φιλόλογου, σύγχρονου φιλόσοφου και «δάσκαλου της καρδιάς μας» όπως τον αποκαλούσαν οι μαθητές του, Χρήστου Τσολάκη, την 21 Ιανουαρίου 2008 στη «Σχολή γονέων , ανοιχτό πανεπιστήμιο Κατερίνης.»
… Η εποχή μας δεν έχει πολιτισμό…
… Τι λείπει από τον κόσμο και δεν υπάρχει πολιτισμός; Λείπει η παιδεία!
… Το εκπαιδευτικό σύστημα σείεται, συγκλονίζεται. Ο συγκλονισμός του εκπαιδευτικού συστήματος δεν οφείλεται στην έλλειψη τεχνολογικής υποδομής. Ποτέ δεν είχαμε τόσα σχολεία και τέτοια σχολεία, με τέτοια υποδομή… Αλλά και ποτέ δεν είχαμε τέτοια ευτέλεια.
Τα κενά που υπάρχουν στο εκπαιδευτικό σύστημα, αυτά είναι που φέρνουν τους κραδασμούς. Και τα κενά αυτά οφείλονται στην έλλειψη παιδείας.
… Τι λείπει από τον κόσμο και δεν υπάρχει πολιτισμός; Λείπει η παιδεία!
… Το εκπαιδευτικό σύστημα σείεται, συγκλονίζεται. Ο συγκλονισμός του εκπαιδευτικού συστήματος δεν οφείλεται στην έλλειψη τεχνολογικής υποδομής. Ποτέ δεν είχαμε τόσα σχολεία και τέτοια σχολεία, με τέτοια υποδομή… Αλλά και ποτέ δεν είχαμε τέτοια ευτέλεια.
Τα κενά που υπάρχουν στο εκπαιδευτικό σύστημα, αυτά είναι που φέρνουν τους κραδασμούς. Και τα κενά αυτά οφείλονται στην έλλειψη παιδείας.
Εκπαίδευση
Εκπαίδευση είναι η συντεταγμένη πολιτεία, η οργανωμένη πολιτεία, η οποία προσφέρει τα αγαθά στους νέους, τα μορφωτικά αγαθά, τις γνώσεις. Στην εκπαίδευση υπάγονται τα πάντα, από τον Υπουργό Παιδείας μέχρι τον τελευταίο κλητήρα. Οι αίθουσες διδασκαλίας, τα εργαστήρια, οι βιβλιοθήκες, όλα αυτά μαζί αποτελούν την εκπαίδευση.
Παιδεία
Εκπαίδευση είναι η συντεταγμένη πολιτεία, η οργανωμένη πολιτεία, η οποία προσφέρει τα αγαθά στους νέους, τα μορφωτικά αγαθά, τις γνώσεις. Στην εκπαίδευση υπάγονται τα πάντα, από τον Υπουργό Παιδείας μέχρι τον τελευταίο κλητήρα. Οι αίθουσες διδασκαλίας, τα εργαστήρια, οι βιβλιοθήκες, όλα αυτά μαζί αποτελούν την εκπαίδευση.
Παιδεία
Παιδεία είναι το μέγιστο μάθημα, το οποίο κατά Πλάτωνα «διδακτόν ουδαμώς εστί», το πιο μεγάλο μάθημα, το οποίο δεν διδάσκεται, όπως τα άλλα μαθήματα.
Το μάθημα της παιδείας αναδύεται από τα άλλα μαθήματα, αναδύεται από τον διάλογο που γίνεται μέσα στην τάξη, από την ανθρώπινη επικοινωνία…
… Αυτό το μάθημα προκύπτει από την παιδευτική αλληλενέργεια, κατά την οποία παιδεύοντες, παιδευόμενοι και παιδευτικές αξίες βρίσκονται σε μια αμφίδρομη δυναμική, η οποία εκπηγάζει από βάθη, όπου σβήνει το ατομικό Εγώ και το ατομικό Εσύ και φτάνουμε στο Εμείς. Σβήνει το εθνικό Εγώ και το εθνικό Εσύ και φτάνουμε στον άνθρωπο πέρα από τις εθνικότητες, όμως μέσα από τις εθνικότητες... Σβήνει το φυλετικό Εγώ και το φυλετικό Εσύ.
Σβήνουν όλα τα Εγώ και τα Εσύ και βρίσκουμε κάτω, κάτω, στη βάση της παιδείας τον άνθρωπο, όπως τον έπλασε ο Θεός, χωρίς χρώμα, χωρίς φυλή, χωρίς εθνότητα, χωρίς θρησκευτικότητα. Και τον τιμούμε, ανεξάρτητα από το δόγμα στο οποίο πιστεύει, ανεξάρτητα από το έθνος στο οποίο υπάγεται…. Τον τιμούμε!
Αρκεί να ρίξει μια ματιά στον κόσμο κανείς σήμερα, για να διαπιστώσει την ηθική κατάρρευση της ανθρώπινης κοινωνίας. Η ανθρωπότητα στο σύνολό της, μοιάζει να έχει πάθει αμόκ! Και πώς να μην συμβαίνει κάτι τέτοιο, αφού το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης φυλής έχει αποφασίσει ότι το νόημα, ο σκοπός και η λειτουργία της εκπαίδευσης είναι να μεταδώσει γνώσεις. Ότι το να εκπαιδεύσεις κάποιον σημαίνει να του δώσεις γνώσεις, να του μεταφέρεις τη συσσωρευμένη γνώση της συγκεκριμένης οικογένειας, φυλής, κοινωνίας, έθνους και κόσμου στα οποία ανήκει αυτός ο κάποιος. Όμως η εκπαίδευση κανονικά θα έπρεπε να είχε να κάνει λιγότερο με τη γνώση και πολύ περισσότερο με τη σοφία! Γνώση χωρίς σοφία δημιουργεί, ανισορροπία! Τα παιδιά διδάσκονται τινα σκέφτονται, αντί το πώς να σκέφτονται. Όταν δίνουμε στα παιδιά μας γνώσεις, στην πραγματικότητα τους λέμε τι να σκεφτούν. Δηλαδή, τους λέμε τι πρέπει να ξέρουν, τι θέλουμε εμείς να καταλάβουν ότι είναι αλήθεια. Ενώ όταν δίνουμε στα παιδιά μας σοφία, δεν τους λέμε τι να ξέρουν ή τι είναι αλήθεια, αλλά πώς να φτάσουν στη δική τους αλήθεια. Φυσικά και δεν πρέπει να παραμεληθεί η γνώση για χάρη της σοφίας, αυτό είναι ολοφάνερο. Μια ποσότητα γνώσεων πρέπει να περνάει από τη μια γενιά στην άλλη, γνωρίζοντας πάντα το παιδί πως οι γνώσεις χάνονται ή αλλάζουν, η σοφία δεν ξεχνιέται ποτέ! Βέβαια , το να διδαχτούν τα παιδιά μαθήματα για την κριτική σκέψη, την ειρηνική επίλυση προβλημάτων, στοιχεία σχέσεων αγάπης, σώμα νους πνεύμα και πως λειτουργούν, εντιμότητα και υπευθυνότητα, επιστήμη και πνευματικότητα, οικονομικά και ήθος, βρίσκει πολλές φορές τους γονείς αλλά και μια κοινωνία, αντίθετους, κι αυτό συμβαίνει επειδή επιτρέποντας στα παιδιά τους να αναπτύξουν τις δικές τους κριτικές διαδικασίες σκέψης είναι πολύ πιθανόν να εγκαταλείψουν την ηθική, τα κριτήρια, καθώς και ολόκληρο τον τρόπο ζωής των γονιών τους. Έτσι, προτιμάται τα παιδιά να θυμούνται γεγονότα και μύθους, που έχει φτιάξει κάθε κοινωνία για τον εαυτό της, αντί να τους δοθεί η ικανότητα ν’ ανακαλύψουν και να δημιουργήσουν τις δικές τους αλήθειες. Αρκεί να διαβάσει κανείς τα βιβλία ιστορίας της κάθε χώρας, για να καταλάβει πως προορίζονται για να μάθουν στα παιδιά τους να βλέπουν τον κόσμο από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία.
Οι διαπίστωση πως για να αντιμετωπίσουν οι κοινωνίες την κρίση και την ηθική κατάπτωση απ’ την οποία μαστίζονται, δεν προέκυψε τα τελευταία χρόνια.
"Η υψηλότερη επιδίωξή μας είναι να προάγουμε ελεύθερους ανθρώπους,
ικανούς να δίνουν οι ίδιοι νόημα και κατεύθυνση στη ζωή τους"
Rudolf Steiner (1861-1925)
ικανούς να δίνουν οι ίδιοι νόημα και κατεύθυνση στη ζωή τους"
Rudolf Steiner (1861-1925)
Διαβάζοντας κανείς τη δήλωση του Rudolf Steiner ανθρωποσοφιστή που στην παιδαγωγική του μέθοδο στηρίζονται τα «ελεύθερα» σχολεία Waldorf, αντιλαμβάνεται πως έχει περάσει ένας αιώνας από τότε που η ανθρωπότητα προσανατολίζεται στο να προάγει ελεύθερους ανθρώπους και κατ’ επέκταση κοινωνίες.
Ας δούμε όμως τι ακριβώς είναι τα σχολεία Waldorf και τι είναι αυτό που τα κάνει τόσο ξεχωριστά.
Κάποια γενικά χαρακτηριστικά των σχολείων αυτών είναι τα εξής:
-Ο χώρος είναι πολύ φυσικός –επικρατεί το ξύλο και τα απαλά φυσικά χρώματα και υλικά που ενισχύουν την ψυχική ηρεμία.
-Στον παιδικό σταθμό και το νηπιαγωγείο δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου μαθήματα γραφής και ανάγνωσης, παρά δίνεται έμφαση στην παρατήρηση του κόσμου και του εαυτού.
-Από την πρώτη τάξη του Δημοτικού και για τα επόμενα 8 χρόνια οι μαθητές έχουν έναν -τον ίδιο- δάσκαλο, κάτι που θεωρείται ωφέλιμο γιατί έτσι αυτός γνωρίζει καλά το κάθε παιδί και δένεται μαζί του.
-Θεμελιώδεις δραστηριότητες του εκπαιδευτικού προγράμματος είναι: η ζωγραφική, η μουσική, η κηπουρική και οι ξένες γλώσσες. Έτσι, στα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης, όλα τα θέματα (μαθήματα) «διδάσκονται» μέσα από την τέχνη και όχι μέσω της στεγνής παράδοσης και επανάληψης. Έχει βρεθεί ότι τα παιδιά ανταποκρίνονται καλύτερα στη γνώση με αυτόν τον τρόπο.
-Η χρήση ηλεκτρονικών μέσων αποθαρρύνεται, ειδικά στα μικρά παιδιά. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η πλειοψηφία των μηχανικών ηλεκτρονικών υπολογιστών στο Silicon Valley του San Francisdo (οι προγραμματιστές, δηλαδή, της Google, της Apple και της Yahoo), στέλνουν τα παιδιά τους σε σχολεία που ακολουθούν το εκπαιδευτικό σύστημα Waldorf και όχι στα συμβατικά. Δηλαδή, προτιμούν μια διαφορετική μέθοδο εκπαίδευσης που κάθε άλλο παρά high-tech είναι. Που χρησιμοποιεί μολύβια, χαρτί, αλλά και βελόνες πλεξίματος και χώμα, ως εργαλεία που μεταφέρουν τη γνώση, και καθόλου υπολογιστές και οθόνες. Σε μια εποχή που τα περισσότερα σχολεία ανά τον κόσμο πασχίζουν να εξοπλίσουν τις αίθουσές τους με κάθε νέο τεχνολογικό μέσο, με διαδραστικούς πίνακες και tablets, στα σχολεία Waldorf όλα αυτά απαγορεύονται, γιατί, σύμφωνα με τους υποστηρικτές της μεθόδου, παρεμποδίζουν τη δημιουργική σκέψη, την κίνηση, την ανθρώπινη αλληλεπίδραση και την αυτοσυγκέντρωση. Αντιθέτως τα σχολεία Waldorf επικεντρώνουν την προσπάθειά τους στο να κατανοήσουν οι εκπαιδευόμενοι, από την παιδική ηλικία ακόμη, την ανθρώπινη φύση. Δηλαδή του ανθρώπου ως σώμα, νους και ψυχή.
-Ο χώρος είναι πολύ φυσικός –επικρατεί το ξύλο και τα απαλά φυσικά χρώματα και υλικά που ενισχύουν την ψυχική ηρεμία.
-Στον παιδικό σταθμό και το νηπιαγωγείο δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου μαθήματα γραφής και ανάγνωσης, παρά δίνεται έμφαση στην παρατήρηση του κόσμου και του εαυτού.
-Από την πρώτη τάξη του Δημοτικού και για τα επόμενα 8 χρόνια οι μαθητές έχουν έναν -τον ίδιο- δάσκαλο, κάτι που θεωρείται ωφέλιμο γιατί έτσι αυτός γνωρίζει καλά το κάθε παιδί και δένεται μαζί του.
-Θεμελιώδεις δραστηριότητες του εκπαιδευτικού προγράμματος είναι: η ζωγραφική, η μουσική, η κηπουρική και οι ξένες γλώσσες. Έτσι, στα πρώτα χρόνια της εκπαίδευσης, όλα τα θέματα (μαθήματα) «διδάσκονται» μέσα από την τέχνη και όχι μέσω της στεγνής παράδοσης και επανάληψης. Έχει βρεθεί ότι τα παιδιά ανταποκρίνονται καλύτερα στη γνώση με αυτόν τον τρόπο.
-Η χρήση ηλεκτρονικών μέσων αποθαρρύνεται, ειδικά στα μικρά παιδιά. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι η πλειοψηφία των μηχανικών ηλεκτρονικών υπολογιστών στο Silicon Valley του San Francisdo (οι προγραμματιστές, δηλαδή, της Google, της Apple και της Yahoo), στέλνουν τα παιδιά τους σε σχολεία που ακολουθούν το εκπαιδευτικό σύστημα Waldorf και όχι στα συμβατικά. Δηλαδή, προτιμούν μια διαφορετική μέθοδο εκπαίδευσης που κάθε άλλο παρά high-tech είναι. Που χρησιμοποιεί μολύβια, χαρτί, αλλά και βελόνες πλεξίματος και χώμα, ως εργαλεία που μεταφέρουν τη γνώση, και καθόλου υπολογιστές και οθόνες. Σε μια εποχή που τα περισσότερα σχολεία ανά τον κόσμο πασχίζουν να εξοπλίσουν τις αίθουσές τους με κάθε νέο τεχνολογικό μέσο, με διαδραστικούς πίνακες και tablets, στα σχολεία Waldorf όλα αυτά απαγορεύονται, γιατί, σύμφωνα με τους υποστηρικτές της μεθόδου, παρεμποδίζουν τη δημιουργική σκέψη, την κίνηση, την ανθρώπινη αλληλεπίδραση και την αυτοσυγκέντρωση. Αντιθέτως τα σχολεία Waldorf επικεντρώνουν την προσπάθειά τους στο να κατανοήσουν οι εκπαιδευόμενοι, από την παιδική ηλικία ακόμη, την ανθρώπινη φύση. Δηλαδή του ανθρώπου ως σώμα, νους και ψυχή.
Αποκαλούνται «ελεύθερα» ακριβώς επειδή τα παιδιά ελεύθερα αναζητούν και βρίσκουν τελικά τα όριά τους, μόνα τους, χτίζοντας ελεύθερα την προσωπικότητά τους, τη στιγμή που ο δάσκαλος δομεί το πρόγραμμα επίσης ελεύθερα, μα πάντα σε σχέση με τα παιδιά.
Το πρώτο σχολείο Waldorf άνοιξε το 1919 στη Στουτγκάρδη της Γερμανίας και αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερα από 1.000 τέτοια σχολεία ανά τον κόσμο, περίπου 2.000 παιδικοί σταθμοί και 700 κέντρα ειδικής αγωγής, φέρνοντας τη μέθοδο στην πρώτη θέση των ανεξάρτητων εκπαιδευτικών κινημάτων παγκοσμίως. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης (π.χ. Φινλανδία), στοιχεία του συστήματος Waldorf χρησιμοποιούνται σε δημόσια σχολεία, ενώ δεν είναι λίγα και τα σχολεία Waldorf που λαμβάνουν κρατική επιχορήγηση για τη λειτουργιά τους, ιδιαίτερα στις αγγλόφωνες χώρες.
Το πρώτο σχολείο Waldorf άνοιξε το 1919 στη Στουτγκάρδη της Γερμανίας και αυτή τη στιγμή υπάρχουν περισσότερα από 1.000 τέτοια σχολεία ανά τον κόσμο, περίπου 2.000 παιδικοί σταθμοί και 700 κέντρα ειδικής αγωγής, φέρνοντας τη μέθοδο στην πρώτη θέση των ανεξάρτητων εκπαιδευτικών κινημάτων παγκοσμίως. Σε πολλές χώρες της Ευρώπης (π.χ. Φινλανδία), στοιχεία του συστήματος Waldorf χρησιμοποιούνται σε δημόσια σχολεία, ενώ δεν είναι λίγα και τα σχολεία Waldorf που λαμβάνουν κρατική επιχορήγηση για τη λειτουργιά τους, ιδιαίτερα στις αγγλόφωνες χώρες.
Στην Ελλάδα, μόλις το 2017 δημιουργείται το πρώτο σχολείο που είναι εμπνευσμένο από την παιδαγωγική μέθοδο waldorf. Λέγεται Τριανέμι και βρίσκεται στο Μαρούσι. Ας ευχηθούμε να καταφέρουν οι δημιουργοί του όσα οραματίζονται. Ένα σχολείο δηλαδή, που να είναι ελεύθερο, συνεργατικό και γελαστό! Ένα τόπο όπου η παιδαγωγική θα σέβεται τη διαφορετικότητα, θα καλλιεργεί την ελεύθερη βούληση και θα προετοιμάζει την αυτογνωσία! Κι όλα αυτά δίνοντας έμφαση στο παιχνίδι, τη ζεστασιά, την αδελφοσύνη, τις τέχνες και την οικοτεχνία. Ένα σχολείο που θα είναι συμμέτοχοι, παιδιά, γονείς και δάσκαλοι, με σκοπό να δημιουργηθούν άνθρωποι ελεύθεροι, αυτόφωτοι, επινοητικοί και δοτικοί.
Είναι πλέον φανερό πως για να αντιμετωπιστεί το ηθικό και το πνευματικό αδιέξοδο που διέρχεται ο σύγχρονος Δυτικός πολιτισμός, θα πρέπει να δοθεί η απαιτούμενη προσοχή στα παιδιά όλου του κόσμου, ώστε να μπορέσει να μπει η κοινωνία σε ένα μονοπάτι ανανέωσης. Αυτός είναι ο λόγος που σήμερα, περισσότερο από ποτέ, είναι απαραίτητη στον κόσμο, η δημιουργική παιδαγωγική.
Κώστας Μεταλλίδης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου